فسفر عنصری از جدول تناوبی با عدد اتمی 15 است که به گروه 15 و تناوب سوم از این جدول تعلق دارد. این عنصر با نماد شیمیایی P نمایش داده شده و یکی از مهمترین ریزمغذی هایی است که برای بدن انسان ها ضروری است. به طوری که بدون وجود Phosphorus، مولکول های بیولوژیکی بسیار مهم از جمله ATP، ADP و DNA زنده نمی مانند. از خواص دیگر آن، قابلیت آتش زایی است که به همین دلیل در کبریت ها به کار برده می شود. فسفر از عناصری است که برای رشد و حیات گیاهان نیز لازم بوده و در ترکیب کودها به خاک اضافه می شود.
خواص عنصر فسفر (Phosphorus)
فسفر در حالت طبیعی به صورت جامد بوده و به رنگ سفید و مومی شکل است. آن را می توان در صخره ها، کانی های فسفاتی و همچنین داخل سلول های زنده یافت. اگر Phosphorus با اکسیژن ترکیب شود، از خود نور منتشر می کند. اعداد اکسایش فسفر، 3-، 3+ و 5+ بوده و می تواند در ترکیب با عناصری چون آلومینیوم و آهن، نمک های نامحلول تشکیل دهند. فسفر را در طبیعت می توان به صورت آزاد و بون این که با عناصر دیگر در ترکیب باشند، یافت.
فسفر در آب حل نمی شود ولی قابلیت انحلال در کربن دی سولفید را دارد. گرما و الکتریسیته به طور ضعیفی می تواند از این عنصر عبور کند. یکی از ویژگی های فسفر، داشتن شکل ها و آلوتروپ های مختلف از آن است که در زیر به بیان آن ها می پردازیم.
آلوتروپ های فسفر
تعداد ده آلوتروپ از این عنصر شناسایی شده است که برخی از آن ها بسیار یافت می شوند.
فسفر سفید متداول ترین آلوتروپ از این عنصر است که دارای ساختار چهاروجهی P4 بوده و نرم است. فسفر سفید شفاف است و این به این دلیل است که بخار آن به کمک هوا اکسید می شود. به دلیل واکنش پذیری بسیار بالای فسفر سفید، از آن در تولید مواد منفجره و آتش بازی استفاده می کنند.
آلوتروپ دیگر فسفر، فسفر قرمز است که شبکه این شکل، دارای تعداد اتم های زیادی است. همین شکل ساختاری، باعث پایداری این عنصر می شود. فسفر قرمز اشتعال پذیری کمی داشته ولی اگر مقداری انرژی به آن بدهیم، شعله ور می شود. دلیل استفاده فسفر قرمز در کبریت ها، همین است. با حرارت دادن و یا تبلور فسفر قرمز، فسفر بنفش تولید می شود که به صورت لوله های پنج وجهی است.
فسفر سیاه یا پلیمری، آلوتروپ دیگری از Phosphorus است که ساختاری لایه لایه مشابه آنچه در گرافیت دیده می شود دارد. علت مشابه بودن خواص این فسفر با گرافیت نیز همین است.
ایزوتوپ های فسفر و منابع آن
تعداد زیادی ایزوتوپ از فسفر دیده می شود که 31P، تنها ایزوتوپ پایدار آن است. بقیه ایزوتوپ های فسفر، با داشتن نیمه عمر بسیار کوتاه، خواص رادیواکتیوی داشته و پرتوزا هستند. نیمه عمر این ایزوتوپ ها در حد چند ثانیه یا نانو ثانیه بوده و دو ایزوتوپ فسفر 32 و فسفر 33، نیمه عمرهای 14 و 25 روزه دارند.
فسفر را در طبیعت می توان علاوه بر شکل آزاد، به صورت مواد معدنی و ترکیبات فسفات دار یافت. فلوئورو آپاتیت، کلرو آپاتیت و هیدروکسی آپاتیت، نمونه هایی از سنگ های معدنی فسفردار هستند.
فسفر در بدن جانداران
بیشترین فسفری که در بدن جانداران وجود دارد، در دندان ها و استخوان های آن ها دیده می شوند. وجود فسفر در کلیه ها، برای عملکرد تصفیه بسیار مهم بوده و همچنین این عنصر نقش اصلی در تنظیم و ایجاد تعادل اسید باز خون دارد. رشد، ترمیم بافت ها، جذب ویتامین ها و مواد معدنی چون کلسیم، ید، روی و منیزیم، نیاز به وجود فسفر در بدن دارند. مرغ، بوقلمون، گوشت قرمز، شیر، پنیر سفت، آجیل، تخم مرغ و موارد بسیار دیگر، از مهمترین منابع فسفر هستند.
کاربرد فسفر (Phosphorus)
فسفر را در ساخت اسباب بازی ها، تلویزیون های قدیمی، تمبرها، کاربردهای نظامی مانند تولید بمب های آتش زا، تولید لامپ سدیم، خمیر دندان و ... به کار می برند. از کاربردهای دیگر فسفر به صورت ترکیب اسید فسفریک است که در نوشابه های گازدار استفاده می شود. از کاربردهای اسید فسفریک به عنوان بافر و همچنین در تولید کودهای فسفاته است. از کودهای فسفاته، سوپر فسفات ساده، سوپر فسفات تریپل و مونوفسفات آمونیوم هستند.
ترکیبات فسفردار برای تولید مواد شوینده و از بین برنده سختی آب در گذشته استفاده می شد. اما این ترکیبات، مواد مغذی خاک را زیاد کرده و منجر به تولید آلودگی می شدند، به همین دلیل امروزه از آن استفاده نمی شود.
مونو پروپیلن گلیکول با فرمول مولکولی C3H8O بوده و مایعی بدون رنگ و شفاف است. مونوپروپیلن گلیکول به نام های دیگری چون پروپیلن گلایکول، پروپیلن گلیکول مونو، MPG، PG و Propan 7 نیز نامیده می شود. مونو پروپیلن گلیکول به راحتی در آب حل شده و می تواند به آسانی مولکول های آب را جذب کند. چون این الکل دارای سمیت کمی است می تواند در بسیاری از صنایع مورد استفاده قرار می گیرد. این ماده طعم و مزه شیرینی داشته و دو گروه عاملی در ساختار شیمیایی خود دارد.
خواص فیزیکی مونو پروپیلن گلیکول
مونو پروپیلن گلیکول نقطه ذوبی برابر با 59- درجه سانتی گراد بوده و نقطه جوش آن برابر با 188,2 درجه سانتی گراد است. علاوه بر آب، مونو پروپیلن گلیکول در دی اتیل اتر، کلروفرم و اتانول قابلیت حل شدن دارد. این ماده می تواند به حمل و نقل مواد دیگر کمک کرده و می تواند مواد فعال را به طور یکسان در یک محیط نگه داشته و حل کند. مایعات نامحلول و امولسیون کننده به وسیله این الکل می تواند به هم متصل شده و تثبیت شود. مونو پروپیلن گلیکول باعث کاهش نقطه انجماد شده و نقطه جوش را زیاد می کند.
تهیه مونو پروپیلن گلیکول
تهیه این الکل از ماده ای به نام اکسید پروپیلن صورت می گیرد. در صنعت نیز مونو پروپیلن گلیکول را بدون این که از کاتالیزور خاصی استفاده کنند در دمای 200 درجه سانتی گراد به دست می آورند. همچنین این الکل می تواند با استفاده از کاتالیزور تهیه شود که دما در این روش بین 150 تا 180 درجه سانتی گراد خواهد بود. فرایند تولید این ماده در مجاورت رزین های کاتیونی، حضور مقدار بسیار کمی اسید سولفوریک و یا محیط های قلیایی انجام می شود. فراورده های واکنش های گفته شده، 20 درصد پروپیلن گلیکول، 1,5 درصد دی پروپیلن گلیکول و مقدار بسیار کمی نیز پلی پروپیلن گلیکول خواهد بود.
گریدهای تولیدی مونو پروپیلن گلیکول
یکی از گریدهای مونوپروپیلن گلیکول، دارویی بوده و با درصد خلوص بالا در تولید مواد آرایشی، بهداشتی و سیگارهای الکتریکی به کار برده می شود. گرید صنعتی از گریدهای دیگر این الکل است که می تواند در تهیه خنک کننده ها، ضدیخ ها و ... استفاده شود. گرید خوراکی مونو پروپیلن گلیکول نیز در تهیه ی مواد غذایی و همچنین خوراک دام ها به کار برده می شود.
کاربرد مونو پروپیلن گلیکول
در صنعت از مونو پروپیلن گلیکول استفاده های زیادی می شود. به عنوان مثال در تولید رزین های پلی استری، خنک کننده های موتور، رنگ های لاتکس و سیال انتقال حرارت به کار گرفته می شود. از این ماده در ترکیب پاک کننده های مایع مانند مایع ظرفشویی، پلاستیسایزرها، لوبریکانت ها و مواد افزودنی که برای خرد کردن سیمان لازم است به کار برده می شود. مونو پروپیلن گلیکول می تواند به عنوان حلال استفاده شده و به عنوان حد واسط شیمیایی به کار گرفته می شود زیرا گروه های فعال هیدروکسیل دارد.
برای ساخت رزین های پلی استری غیراشباع که در تقویت لمینت های پلاستیکی و پوشش های ژلی استفاده می شود، از مونو پروپیلن گلیکول استفاده می شود.
عناصر نماینده یا عناصر گروه A، عناصری را شامل می شوند که در لایه ظرفیت خود دارای اوربیتال s یا p در حال پر شدن از الکترون هستند. در جدول تناوبی، عناصر گروه های 1 و 2 و همچنین عناصر گروه های 13 تا 18 را شامل می شوند. عناصر نماینده هم شامل فلزات و هم شامل نافلزات هستند. با توجه به این که در لایه ظرفیت این عناصر چه تعداد الکترون وجود دارد، دارای خواص متفاوتی هستند که در هر گروه، عناصر خواص یکسانی را از خود نشان می دهند. با این که برخی از این گروه ها روندهای تناوبی منظمی دارند، اما برخی از آن ها استثنا بوده و از این روندها تبعیت نمی کنند. در این جا به بررسی عناصر نماینده و برخی از خواص آن ها می پردازیم.
عناصر گروه اول
عناصر گروه اول به نام فلزات قلیایی هستند که به خانواده لیتیم نیز مشهور هستند. این عناصر در لایه ظرفیت خود دارای یک الکترون هستند و با توجه به این آرایش الکترونی، به راحتی یک الکترون را از دست داده و به آرایش پایدار می رسند. به همین دلیل این عناصر دارای قدرت واکنش پذیری بالایی هستند، به طوری که لیتیم به حالت انفجاری با آب واکنش داده و تولید هیدروکسید لیتیم می کند. همچنین این عناصر در طبیعت به صورت ترکیب یافت می شوند و به صورت آزاد در طبیعت مشاهده نمی شوند.
فلزات قلیایی به رنگ نقره ای بوده و نرم هستند که به راحتی می توانند با چاقو برش داده شوند. همچنین سطح درخشانی داشته در بین آن ها، فرانسیم دارای خاصیت رادیواکتیوی است.
عناصر گروه دوم از عناصر نماینده
عناصر گروه دوم در جدول تناوبی به نام فلزات قلیایی خاکی بوده و در لایه ظرفیت خود دارای دو الکترون هستند. به همین جهت به راحتی این دو الکترون را از دست داده و به آرایش پایدار می رسند. کاتیون های دو بار مثبت در نتیجه ی از دست دادن الکترون های ظرفیت آن به وجود می آید. این عناصر در مقایسه با فلزات قلیایی، پیوندهای قوی تری را تشکیل می دهند. فلزات قلیایی خاکی دارای نقطه ذوب بالایی بوده و با سوختن رنگ های متفاوتی از شعله ها را ایجاد می کنند. منیزیم با اکسیژن تولید رنگ سفید درخشان کرده، کلسیم رنگ قرمز آجری، استرانسیم، رنگ قرمز خونی و باریم، رنگ سبزی را به شعله می دهد. رادیوم در بین این عناصر، خاصیت رادیواکتیوی دارد.
عناصر گروه 13
به عناصر گروه 13 جدول تناوبی، عناصر گروه بور گفته می شود که آرایش الکترونی لایه ظرفیت آن ها به صورت ns2 np1 است. بور، آلومینیوم، گالیم، ایندیم و تالیم عناصر تشکیل دهنده این گروه بوده که در بین آن ها گالیم به حالت فیزیکی مایع است.
عناصر گروه 14
عناصر گروه 14 که به نام عناصر خانواده کربن نامیده می شوند شامل کربن، سیلیسیم، ژرمانیوم، قلع و سرب هستند. این عناصر در لایه ظرفیت خود دارای 4 الکترون هستند که می توانند با به اشتراک گذاشتن آن ها بین عناصر دیگر، ترکیبات کووالانسی ایجاد کنند. مهمترین عنصر این گروه، کربن است که می تواند با اتصال به اتم های کربن دیگر، خانواده بزرگی از هیدروکربن ها را تشکیل دهند.
عناصر گروه 15
به عناصر گروه 15 جدول تناوبی؛ گروه نیتروژن گفته می شود که آرایش الکترونی لایه ظرفیت آن ها به صورت ns2 np3 بوده و به همین جهت در دسته ی عناصر نماینده هستند. نیتروژن، فسفر، ارسنیک، آنتیموان، بیسموت و میکوویم در این گروه جای دارند.
عناصر گروه 16
عناصر گروه اکسیژن دارای آرایش الکترونی لایه ظرفیتی به صورت ns2 np4 هستند. سه عنصر اول این گروه که شامل اکسیژن، گوگرد و سلنیم هستند، نافلز و دو عنصر بعدی، شبه فلز هستند. پولونیوم عنصر رادیواکتیو این گروه است.
عناصر گروه 17
عناصر گروه 17 جدول تناوبی به نام هالوژن هستند که با داشتن 7 الکترون در لایه ظرفیت خود، تمایل به گرفتن یک الکترون و رسیدن به آرایش پایدار را دارند. آنیون هایی با یک بار منفی در نتیجه گرفتن یک الکترون حاصل می شود. هالوژن ها نقاط ذوب و جوش بالایی داشته و تنها گروهی است که عناصر با حالت های مختلف فیزیکی (جامد، مایع و گاز) را دارد. هالوژن ها مولکول های دو اتمی بوده و به صورت آزاد در طبیعت یافت نمی شوند.
عناصر گروه 18
عناصر گروه 18 یا گازهای نجیب، عناصری بدون بو و بدون مزه هستند که همگی در دمای اتاق به حالت فیزیکی گاز هستند. چون این عناصر در دسته ی عناصر نماینده، دارای آرایش الکترونی لایه ظرفیتی به صورت ns2 np6 و کامل هستند، تمایلی به شرکت در واکنش های شیمیایی ندارند. رادون در بین این عناصر، رادیواکتیو هستند. از این گازها در موارد مختلفی استفاده می شود.
آب اکسیژنه ترکیبی شیمیایی با فرمول مولکولی H2O2 بوده و به صورت مایعی با رنگ آبی کم رنگ است. اگر این محلول به صورت رقیق باشد، بی رنگ خواهد بود. این مایع کمی بوی تند داشته و تلخ است. مهمترین خاصیت آب اکسیژنه، خاصیت اکسیدکنندگی آن است که به عنوان ماده ای ضدعفونی کننده و سفید کننده به کار برده می شود. آب اکسیژنه ناپایدار بوده و اگر در مجاورت با نور قرار گیرد، تجزیه می شود. به همین دلیل است که برای نگهداری آن از بطری های تیره استفاده می شود که همراه با یک تثبیت کننده در یک محلول اسیدی ضعیف است.
برای این که این ترکیب پایدار شود، می توان از ترکیبات آلی چون استانیلید استفاده کرد. آب اکسیژنه در مقایسه با آب دارای ویسکوزیته کمی بوده و خاصیت اسیدی ضعیفی دارد. آب اکسیژنه را می توان در برخی از سیستم های بیولوژیکی مانند بدن انسان مشاهده کرد. به آب اکسیژنه، هیدروژن پراکسید نیز گفته می شود که با توجه به نوع کاربرد آن در گریدهای مختلفی تولید می شود. آب اکسیژنه 3 درصد، 6 تا 10 درصد، 35 درصد و 35 الی 90 درصد، گریدهای مختلف این ترکیب هستند.
تولید آب اکسیژنه
از سه روش اکسایش ایزوپروپانول، اکسایش الکتروشیمیایی اسید سولفوریک یا سولفات آمونیوم و همچنین فرایند آنتراکینون برای تولید این ترکیب استفاده می شود.
در فرایند اول طی اکسایش چند مرحله ای می توان از فاز مایع ایزوپروپانول، استون و آب اکسیژنه تولید کرد. شرایط انجام واکنش، فشار هوای 15 تا 20 بار و دمای 90 تا 140 درجه سانتی گراد است.
در روش الکتروشیمیایی اکسایش محلول آبی اسید سولفوریک و سولفات آمونیوم در الکترود آند انجام شده و تولید اسید پراکسو دی سولفوریک و پراکسو دی سولفات آمونیوم می شود. اما در کاتد با فرایند احیا، گاز هیدروژن تولید می شود.
روش سوم یعنی آنتراکینون، با اتکا به دو واکنش انجام می شود. یکی از این واکنش ها، اکسایش 2- آلکیل- آنتراکینون توسط هوا و تولید 2- آلکیل – آنتراکینون و آب اکسیژنه است. واکنش دیگر شامل کاهش 2- آلکیل – آنتراکینون به 2-آلکیل – آنتراهیدروکینون با استفاده از کاتالیزور است.
کاربرد آب اکسیژنه در تولید مواد شیمایی دیگر
هیدروژن پراکسید برای تولید ترکیبات شیمیایی چون گلیسرول از آلیل الکل به کار می رود. همچنین این ترکیب در تولید ترکیبات اپوکسی مانند روغن سویای اپوکسید دار شده، تولید پراکسیدهای آلی مانند متیل اتیل کتون، دی بنزویل پراکسی، آمین اکسیدهایی مانند لوریل دی متیل آمین اکسید و ... کاربرد دارد.
کاربرد آب اکسیژنه در صنعت کاغذ و نساجی
کاربرد آب اکسیژنه در صنعت نساجی به عنوان از بین برنده رنگ در پنبه و پشم است. آب اکسیژنه به عنوان سفید کننده ای بدون کلر بوده و به جهت عدم مضر بودن برای محیط زیست، بهترین گزینه برای سفید کردن کاغذ است. در سفید کردن سلولز، سفید کردن پالپ چوب و همچنین بازیافت کاغذ از هیدروژن پراکسید استفاده می کنند.
کاربرد آب اکسیژنه در تصفیه ی آب
برای حذف فنول ها، سیانیدها و همچنین ترکیبات سولفوری در آب، از آب اکسیژنه استفاده می شود. ایمنی بالا و دوستدار محیط زیست بودن، از دلایل کاربرد این ترکیب به عنوان عامل اکسید کننده در سیستم های تصفیه آب است. برای این که از آب اکسیژنه برای این منظور استفاده شود، باید دما، زمان و همچنین میزان PH کنترل شود. جهت حذف آلاینده های سخت تر، کاتالیزورهایی مانند آهن همراه با هیدروژن پراکسید به کار برده می شوند.
کاربرد آب اکسیژنه برای دندان
برای سفید کردن دندان ها از پراکسید کاربامید استفاده می شود. درصدهای مختلفی برای این منظور از این ترکیب استفاده می شود که گاهی میزان این درصد به 10 می رسد. اما بهتر است که برای جلوگیری از از بین بردن مینای دندان، از درصدهای پایین این ترکیب به کار گرفته شود.
خطرات آب اکسیژنه در سلامتی
اب اکسیژنه ترکیبی خطرناک در تماس با پوست و چشم است. چون باعث خورندگی در پوست شده و به چشم آسیب می زند. قرمز شدن، خارش و آبریزش از آسیب هایی است که به چشم وارد می شود. بلعیدن این ماده بسیار مضر بوده و حتی استشمام آن می تواند شش ها را تحریک کند. به طوری که در نتیجه ی استشمام آن، سرفه، خفگی و یا تنگی نفس ایجاد می شود. چون با تماس هیدروژن پراکسید با اعضای گفته شده، بافت های آن ها تخریب می شود. ایجاد زخم، خارش، تاول و سوختگی نتیجه ی تماس با پوست است.
در صورت تماس مکرر این ماده با ریه ها، برونشیت همراه با سرفه، خلط و کوتاه شدن تنفس رخ می دهد. تماس مکرر با پوست نیز، ایجاد راش پوستی می کند.
عناصر در شیمی در جدولی به نام جدول تناوبی بر حسب افزایش عدد اتمی قرار گرفتند. این جدول در سال 1869 توسط مندلیف تنظیم شد. جدول مندلیف ابزاری بسیار سودمند در شیمی است که تمامی عناصر چه عناصری که در طبیعت وجود دارند و چه عناصری که در آزمایشگاه ساخته می شوند را شامل می شود. با قرار گرفتن عناصر در جدول تناوبی بر حسب افزایش عدد اتمی، ردیف ها و ستون هایی تشکیل شده اند که به ستون های جدول، گروه و به ردیف های آن دوره می گویند.
عناصری که در یک گروه قرار گرفتند، خواص یکسانی داشته و عناصر بر طبق یک الگوی تناوبی خاصی در گروه ها و دوره های جدول تنظیم شده اند. به این الگو، قانون تناوبی می گویند که در این جا برخی از روندهای تناوبی را به اختصار توضیح می دهیم.
چگونگی تغییر الکترونگاتیوی در جدول تناوبی
به توانایی یک اتم برای جذب الکترون ها، خاصیت الکترونگاتیوی گفته می شود. مقدارهای الکترونگاتیوی که از روش پاولینگ به دست می آید، مقدارهای بدون بعد هستند. در یک دوره از جدول تناوبی از سمت چپ به راست، مقدار الکترونگاتیوی زیاد می شود. زیرا لایه ظرفیت عناصر سمت چپ جدول مندلیف، تعداد کمتر از نصف دارای الکترون است و برای رسیدن به حالت پایدار گاز نجیب، نیاز به از دست دادن الکترون های ظرفیت دارد. اما عناصر سمت راست با داشتن تعداد الکترون های بیشتر از نصف در لایه ظرفیت، بیشتر تمایل دارند که الکترون بگیرند تا به آرایش پایدار برسند.
اما در یک گروه از جدول تناوبی با حرکت از بالا به پایین جدول، مقدار الکترونگاتیوی کم می شود. چون در این روند با افزایش عدد اتمی، شعاع اتم ها زیاد شده و فاصله بین هسته و الکترون های ظرفیت زیاد می شود. لانتانیدها و آکتینیدها عناصری هستند که از این روند تبعیت نکرده و استثنا محسوب می شوند.
چگونگی تغییر انرژی یونش در جدول تناوبی
به مقدار انرژی مورد نیاز برای جدا کردن یک الکترون از یک اتم خنثی و تبدیل آن به یک یون را انرژی نخستین یونش می گویند. انرژی یونش که در مقابل الکترونگاتیوی تعریف می شود، اگر کم باشد، جدا کردن الکترون ها به راحتی صورت می گیرد. طبق این تعریف عناصری سمت راست جدول به جهت داشتن تعداد الکترون های بیشتر در لایه ظرفیت خود، تمایل به از دست دادن الکترون کمتری دارند. در نتیجه با حرکت از سمت چپ به راست جدول، با افزایش بار موثر هسته، انرژی یونیزاسیون کم می شود. اما با حرکت از بالا به پایین جدول، انرژی یونیزاسیون کاهش پیدا می کند. چون بار موثر هسته کم شده و جدا کردن الکترون به راحتی انجام می شود.
تغییر شعاع اتمی عناصر در جدول تناوبی
اندازه گیری شعاع اتمی در عناصر به دلیل مشخص نبودن مرز شعاع امکان پذیر نیست. به همین دلیل با اندازه گیری فاصله بین هسته ها می توان شعاع اتم ها را تعیین کرد. به طوری که به نصف فاصله بین پیوندهای کووالانسی بین هسته های دو اتم یکسان را شعاع اتمی می گویند. در یک گروه با حرکت از بالا به پایین جدول، با افزایش عدد اتمی، چون بر تعداد لایه های الکترونی افزوده می شود، شعاع اتمی افزایش پیدا می کند. در یک دوره نیز با حرکت از چپ به راست جدول، بار موثر هسته زیاد می شود. به عبارتی هسته الکترون های ظرفیت را بیشتر را جذب می کند، در نتیجه شعاع اتمی کوچکتر می شود.
تغییر الکترون خواهی عناصر در جدول تناوبی
قدرت یک اتم برای جذب یک الکترون در حالت گازی و تشکیل یک آنیون گازی را الکترون خواهی می نامند. با منفی تر بودن الکترون خواهی، اتم تمایل بیشتری به جذب الکترون دارد. با حرکت از بالا به پایین جدول، با افزایش شعاع اتمی، الکترون خواهی کمتر می شود. زیرا به دلیل بزرگتر شدن اتم ها، فاصله بین الکترون اضافه شده و هسته مثبت بیشتر شده و با کم شدن قدرت جاذبه بین آن ها، الکترون خواهی کاهش پیدا می کند. اما در یک دوره از چپ به راست با کم شدن اندازه اتم ها، الکترون خواهی افزایش می یابد.
تغییر خصلت فلزی عناصر در جدول تناوبی
با حرکت از چپ به راست جدول تناوبی، جاذبه بین الکترون های ظرفیت و هسته زیاد شده و خصلت فلزی کاهش می یابد. زیرا در یک دوره عناصر سمت چپ، یک یا دو الکترون در لایه ظرفیت خود دارند که تمایل به از دست دادن آن ها بیشتر است. خصلت فلزی در یک گروه از بالا به پایین جدول با افزایش اندازه اتم، افزایش پیدا می کند.