سدیم هیدروکسید

سدیم هیدروکسید ترکیبی معدنی با خاصیت بازی است که توانایی تجزیه پروتئین ها را در دمای محیط دارد. شکل ظاهری هیدروکسید سدیم پودری و بدون بو است که فرمول مولکولی به شکل NaOH دارد. به هیدروکسید سدیم، سود سوزآور یا سود کاستیک نیز می گویند. محلول هیدروکسید سدیم در آب دارای PH بالایی بوده که آن را در دسته بازهای قوی قرار داده است. به دلیل این خصوصیت از این ماده در صنعت استفاده های بسیاری می شود.

سود مایع پایدار است اما اگر گرما داده شود، پایداری خود را از دست می دهد. سود به هر نسبتی در آب حل می شود و رطوبت و دی اکسید کربن هوا را جذب می کند. سود به شکل مایع خورنده بوده و در صنایع مختلفی چون رنگرزی، چرم سازی، باطری سازی، داروسازی، الکل سازی، کنسروسازی و ... کاربرد دارد.

کسانی که صابون را ساختند، اولین کسانی بودند که سود را کشف کردند. شواهدی توسط نهری ارنست استپالتون ارائه شده که نشان می دهد محمد زکریای رازی، هیدروکسید سدیم را کشف کرده است.

تولید هیدروکسید سدیم

با الکترولیز محلول آبی کلرید سدیم، به هیدروکسید سدیم می رسیم. در این فرآیند جمع آوری هیدروکسید سدیم را در قسمت کاتد، محل کاهش آب به هیدروژن و یون هیدروکسید، مشاهده می کنیم. فرآیند مذکور را به سه روش سلول جیوه ای، سلول غشایی و سلول دیافراگمی انجام می دهند. از بین این سه روش، سلول غشایی از نظر هزینه مقرون به صرفه است.

روش سلول جیوه : کاتد استفاده شده در این روش، جیوه است که فلز سدیم در اطراف آن جمع می شود. بعد از واکنش سدیم تشکیل شده با آب، هیدروکسید سدیم تولید می شود. یکی از مشکلات این روش، آلوده شدن محیط زیست از طریق انتشار جیوه است.

روش سلول دیافراگم : در این روش بخش کاتدی و آندی به وسیله یک دیافراگم نفوذپذیر جدا می شود. بعد از ورود آب نمک به محفظه آندی، از طریق دیافراگم این محلول وارد بخش کاتدی می شود. سودی که از این روش تولید می شود، با فرآیند تبخیر، 50 درصد نمک آن جدا می شود.

روش سلول غشایی

جداسازی واکنش های آندی و کاتدی با استفاده از غشای Nafion انجام می شود. چون عبور یون های سدیم و آب از طریق این غشا انجام می شود، سودی که حاصل می شود از کیفیت خوبی برخوردار است.

کاربردهای هیدروکسید سدیم

اولین ومهمترین کاربردی که از سدیم هیدروکسید می کنند، در ساخت صابون است. وقتی محلول سدیم هیدروکسید در چربی ها و روغن ها(متشکل از اسیدهای آلی هستند) مخلوط شود، اسیدهای آلی موجود در چربی ها و روغن ها با سدیم واکنش می دهد. در نتیجه این واکنش، استرها و نمک های آلی تشکیل می شوند. صابون ها ترکیباتی هستند که عمده ماده اصلی آن، نمک های آلی است.

از سود در خانه برای تمیز کردن ظروف استفاده شود. از ترکیبات هیدروکسید سدیم در پاک کننده های فاضلاب ها، اجاق گازها، کاشی ها و ... استفاده می شود. همچنین از این ماده به عنوان باز کننده لوله ها نیز استفاده می شود.

یکی از مصارف صنعتی هیدروکسید سدیم در پالایش نفت خام است. به دلیل داشتن خواصی چون قلیایی بودن، حلالیت بالا در آب، الکل و گلیسیرین و همچنین حل کردن چربی ها، می تواند در نگه داشتن شرایط گل حفاری پایه آب به کاربرده می شود. خنثی کردن گازهای اسیدی سمی، زیاد کردن ویسکوزیته گل حفاری و تنظیم میزان PH از جمله کارهایی است که سود می تواند در حفاری نفت و گاز داشته باشد.

در صنعت کاغذسازی برای خمیر کردن چوب از هیدروکسید سدیم استفاده می شود. همچنین برای نابود کردن اجساد سود به کار برده می شود. چون می تواند بافت های موجودات زنده را نابود کند. هیدروکسید سدیم چون یک باز قوی محسوب می شود، می تواند با آب و آلومینیوم واکنش داده و گاز هیدروژن آزاد کند. در نتیجه برای جدا کردن آلومینیوم، کاربرد دارد.

در تصفیه آب برای این که PH آب بالا رفته تا خورندگی لوله های انتقال کاهش یابد، سدیم هیدروکسید کاربرد دارد. علاوه بر این تاثیر، می تواند فلزاتی چون قلع و مس را در آب ها کاهش دهد.

توجه

باید توجه کرد که هنگام کار با این ماده خورنده، نکات ایمنی و استفاده از تجهیزات ایمنی را رعایت کرد. چون برخورد این ماده با چشم می تواند به کوری بیانجامد. همچنین در برخورد با پوست، بافت ها را تخریب و در خود حل می کند. در صورت برخورد با پوست، باید با آب فراوان شست و شو داده شود.