مونو آمونیوم فسفات

مونو آمونیوم فسفات ترکیبی معدنی با فرمول مولکولی NH₄H₂PO₄ است که به اختصار به صورت MAP نوشته می شود. این نمک از ترکیب آمونیاک و اسید فسفریک حاصل می شود. در صنعت از مونو آمونیوم فسفات، استفاده های زیادی می شود. اما مهترین کاربرد این ترکیب به صورت کود در کشاورزی است که برای تامین عناصر نیتروژن و فسفر در خاک به کار برده می شود.

مونو آمونیوم فسفات به صورت پودری و یا کریستال های سفید رنگ است که ساختار تتراهیدرالی دارد. در شرایط عادی و محیطی معمولی، مونو آمونیوم فسفات به این صورت پایدار است. به آمونیوم فسفات، آمونیوم دی هیدروژن فسفات نیز گفته می شود.

این ترکیب در دمای 190 درجه سانتی گراد ذوب شده و در آب حل می شود. اما نمی تواند در اتانول و استون به خوی حل شود.

تولید مونو آمونیوم فسفات

در صنعت وقتی اسید فسفریک را با آمونیاک ترکیب می کنند، طی یک واکنش گرماده، مونو آمونیوم فسفات به صورت کریستالی به دست می آید. با دو روش می توان این واکنش را انجام داده و آمونیوم دی هیدروژن فسفات تهیه کرد.

در یکی از این روش ها، دو ماده اولیه با نسبت های برابر با هم واکنش داده و محصول بعد از تولید، وارد یک گرانولیتور می شود تا جامد این ترکیب به دست آید.

در روش بعدی، از رآکتوری استفاده می شود که دارای یک لوله ی متقاطع است. در این روش، گرمایی که از واکنش اسید فسفریک و آمونیاک حاصل می شود، می تواند آب موجود را بخار کرده و محصول جامد حاصل شود.

از مزیت های تولید مونو آمونیوم فسفات به این روش، استفاده از اسید فسفریک با هر خلوصی بوده و برخلاف دیگر کودهای فسفاته نیازی به استفاده از اسید فسفریک خالص نیست.

کاربرد مونو آمونیوم فسفات به عنوان کود کشاورزی

درصد فسفر به صورت ترکیب پنتا اکسید دی فسفر در کود مونو آمونیوم فسفات، 48 تا 61 است که با توجه به میزان ناخالصی های آن می تواند بین این دو عدد متغیر باشد. این ترکیب در نقش کود، به خوبی در آب حل شده و به سرعت در خاک های مرطوب حل می شود. با خاصیت انحلال پذریری بالا از این کود به صورت محلول پاشی استفاده می شود. بعد از انحلال، دو عنصر فسفر و نیتروژن از هم جدا شده و به صورت یون های آمونیوم مثبت و فسفات منفی درمی آیند.

از کودهای فسفاته بیشتر در خاک های آهکی استفاده می شود. زیرا آمونیوم موجود، باعث کاهش میزان PH در ریشه گیاه شده و فسفر به راحتی در اختیار گیاه قرار می گیرد. بهترین زمان برای افزودن این کود، ابتدای فصل رشد گیاه است. می توان کود مونو آمونیوم فسفات را با کودهای دیگر در مخزن مخلوط کرد ولی نباید با کلسیم و منیزیم مخلوط شود.

نحوه استفاده از کود مونو آمونیوم فسفات

این کود را در نزدیکی دانه در زمان رشد اضافه کرده و نحوه کاربرد آن به صورت محلول پاشی است. با این نحوه استفاده، گاز آمونیاک کمتری در هوا نشر می کند. در روش دیگر، ماده ای پخش کننده به کار برده و کود را روی سطح خاک پخش و با شخم زدن، ترکیب آن دو را انجام می دهند. کود مونو آمونیوم فسفات در بهار و پاییز استفاده شده و در گیاهانی مانند چغندر، سیب زمینی، آفتابگردان، گندم، جو، سویا، چاودار، ذرت و ... به کار گرفته می شوند.  

مزایای فسفر برای گیاه و علایم کمبود آن

وجود فسفر برای یک گیاه باعث رشد و توسعه ریشه گیاه شده و ساقه را محکم می کند. همچنین این عنصر شکل گیری گل را بهتر کرده و به تولید بذر و دانه کمک می کند. فسفر محصولات یکنواخت و زودرس تری را برای گیاه فراهم می کند. همچنین کیفیت محصولات را بالا برده و مقاومت آن ها را در برابر بیماری های گیاهی بالا می برد.

علایم تشخیص کمبود نیتروژن و پتاسیم در گیاه خیلی راحت تر از تشخیص کمبود فسفر در آن است. زیرا در این حالت، فقط علایمی چون لکه دار شدن گیاه در زمان رشد زودرس ظاهر می شود.

کاربردهای دیگر مونو آمونیوم فسفات

یکی از کاربردهای مونو آمونیوم فسفات در خاموش کننده های آتش نشانی شیمیایی خشک است. خاصیت تجزیه پذیری مونو آمونیوم فسفات باعث شده که از آن در زمینه نوری استفاده کنند. همچنین این ترکیب دارای خاصیت پیزوالکتریکی بوده و در برخی مبدل های سونار فعال مورد استفاده قرار می گیرد. در ساخت کیت های اسباب بازی با رنگ های مختلف، نیز نمک مونو آمونیوم فسفات به کار برده می شود.