سوربیتول

سوربیتول به عنوان یک شیرین کننده در بسیاری از مواد به کار برده می شود. این ماده نوعی کربوهیدرات است که جایگزین مناسبی برای شکر در بیشتر مواد غذایی است. به سوربیتول، الکل قند و یا پلی ال گفته می شود که میزان کالری آن در مقایسه با شکر، یک سوم آن بوده و میزان شیرین کنندگی سوربیتول در مقایسه با شکر، 60 درصد بیشتر است. سوربیتول شیرین کننده ای است که به دو صورت مایع و پودری در بازار وجود دارد.

ویژگی های سوربیتول

سوربیتول را یک پلی ال می نامند، چون بیش از یک گروه الکلی (هیدروکسیل) دارد. نمونه ای از پلی ال ها، گلیسیرین و پروپیلن گلیکول است. نام های دیگری که برای سوربیتول به کار برده می شود، گلوسیتول و سوربیلاکس است. این شیرین کننده به دلیل داشتن گروه های هیدروکسیل، به راحتی در آب حل می شود. همچنین در اتانول نیز قابلیت انحلال اما به میزان کمتری دارد. فرمول مولکوی سوربیتول به صورت C₆H₁₄O₆ بوده و در دمای 296 درجه سانتی گراد به جوش می آید.

تولید سوربیتول

تولید سوربیتول با استفاده از کاتالیزگری مانند NADH، از احیای گلوگز حاصل می شود که در این واکنش، گروه آلدهیدی به گروه هیدروکسیل کاهیده می شود. در صنعت در این فرایند، ابتدا گلوکز را وارد یک رآکتور کرده و با استفاده از کاتالیزور (در صنعت از نیکل و یا روتنیوم استفاده می شود)، هیدروژن زدایی صورت می گیرد. شرایط دمایی این واکنش، 110 درجه سانتی گراد و فشار آن 40 بار است. محصول این واکنش دوغابی است که هم محصول مورد نظر را در بر دارد و هم کاتالیزورها را که با فیلتراسیون، جداسازی آن ها انجام می گیرد. کاتالیزور به دست آمده، دوباره می تواند مورد بهره برداری قرار گیرد.

اما برای به دست آوردن سوربیول خالص، از فرایند تبادل یونی استفاده می شود. در این فرایند، تبخیر تا زمانی ادامه پیدا می کند تا غلظت مشخص مورد نظر حاصل شود. پودر سوربیتول با کمک تبلور به دست می آید. در صنعت، روزانه 100 تا 200 تن سوربیتول با این روش حاصل می شود.

کاربرد سوربیتول در مواد غذایی

در انواع مواد غذایی از سوربیتول به جهت داشتن خواصی چون مقدار کالری و قند پایین، اثر خنک کننده و فشرده سازی و همچنین جلوگیری کننده پوسیدگی، به کار گرفته می شود. همچنین سوربیتول نقش شیرین کننده، عامل کلاتینگ، تثبیت کننده و به عنوان نگهدارنده در مواد غذایی است. این ماده مانع خشک شدن مواد غذایی به واسطه داشتن خاصیت مرطوب کنندگی می شود. مدت زمان ماندگاری مواد غذایی با کمک این شیرین کننده بالا رفته در حین حال که نرم و تازگی مواد غذایی حفظ می شود. سوربیتول در ترکیب گوشت، طعم آن را بهتر کرده و احتباس آب را در آن زیاد می کند.

کاربرد سوربیتول در محصولات آرایشی و بهداشتی

در ترکیب خمیردندان ها و دهان شویه ها، سوربیتول نقش ساینده، ضدعفونی کننده و تحریک کننده را دارد. با استفاده از سوربیتول بعد از عمل جراحی در دندان ها، التهاب بافت دهان کم می شود. غلظت لازم در خمیردندان ها با کمک مرطوب کنندگی این ماده ایجاد می شود. در مواد آرایشی و بهداشتی از سوربیتول برای سلامت پوست استفاده می شود. این ماده به عنوان یک یک امولسیون کننده مواد معلق و جامد در این محصولات به کار برده می شود. رطوبت پوست با کمک کرم سوربیتول حفظ شده و موقع استفاده از آن، چربی و چسبندگی آن مشخص نشود. در لوسیون های بعد از اصلاح، شامپوهای کودک و در مواد خوشبوکننده این ماده کاربرد دارد.

کاربرد سوربیتول در چرم سازی و تولید کاغذ

سوربیتول در چرم سازی گلیسرول را به عنوان ماده تنظیم کننده رطوبت جایگزین می کند. این ماده با خاصیت ایجاد کف بهتر و ایجاد کننده شکل در این صنعت کاربرد دارد. برای نگه داشتن غلظت و کم کردن هزینه ها در تولید جوهر از سوربیتول استفاده می کنند. سوربیتول در ترکیب کاغذ روغنی، مقاومت و چسبندگی آن را در پوشش رنگدانه کم می کند. توانایی چسبندگی و همچنین میزان انعطاف پذیری در چسب ها با استفاده از سوربیتول افزایش پیدا می کند.

یکی از کاربردهای سوربیتول در تولید فوم سفت پلی اورتان است که به عنوان یک ضد شعله با درجه خاصی استفاده می شود. فوم های پلی اورتانی که در داشبورد وسایل نقلیه استفاده می شود، سوربیتول داشته و در فلزکاری به عنوان کلاتور به کار برده می شود.

کاربرد سوربیتول در داروها

سوربیتول در قرص های اسید اسکوربیک و شربت های سرفه به عنوان یک ماده اولیه به کار می رود و خاصیت شیرین کنندگی در این مواد دارد. سوربیتول با ایجاد تحریک در حرکات روده، به عنوان یک ملین استفاده می شود.