عنصر رادون

رادون عنصری از جدول تناوبی با عدد اتمی 86 است که به گروه 18 و تناوب ششم از این جدول تعلق دارد. این عنصر با نماد شیمیایی Rn نمایش داده شده و در دسته ی گازهای نجیب قرار دارد. رادون به صورت گازی بوده و دارای خاصیت رادیواکتیوی است. از ویژگی های مهم گاز رادون، سنگین بودن و مضر بودن آن برای سلامتی است.

تاریخچه عنصر رادون

کشف عنصر رادون توسط فریدریش ارنست دورن در سال 1900 میلادی انجام شده و نام انتخاب شده از طرف این دانشمند برای این عنصر، برون تابه ی رادیوم بود. اما جداسازی این عنصر در سال 1908 میلادی توسط ویلیام رامسی و رابرت ویتلاگری انجام شده و نام نیتون برای این عنصر انتخاب شد. این دو دانشمند با تعیین چگالی رادون، بیان کردند که این گاز به عنوان سنگین ترین گاز شناخته شده تا آن زمان است. نام گذاری عنصر مذکور به نام رادون از سال 1923 انجام شد. علاوه بر هوا، رادون را می توان در چشمه های آب گرم نیز مشاهده کرد.

با تبخیر از آب های معدنی، رادون آن ها از دست می رود، به همین جهت است که مقدار رادون در آب های زیرزمینی نسبت به آب های سطحی بالاست.  

خواص عنصر رادون

رادون گازی بی رنگ، بدون بو و مزه بوده و تشکیل آن در حالت طبیعی نتیجه فروپاشی عناصر رادیواکتیوی مانند توریم و اورانیوم است. گاز رادون در نتیجه ی فروپاشی سریع فلز رادیوم حاصل می شود. این عنصر در حالت استاندارد، گاز است ولی وقتی تا زیر نقطه انجماد سرد شود، به رنگ سبز فسفری تبدیل شده و درخشان می شود. اگر دما همین طور پایین تر بیاید، رنگ آن به زرد تغییر کرده و رنگ نارنجی مایل به قرمز در دمای ذوب حاصل می شود.

با این که رادون مانند بسیاری از گازهای نجیب، 8 الکترون در لایه ظرفیت خود دارد و با داشتن حالت پایدار، تمایل به انجام واکنش ندارد، ولی با فلوئور ترکیب شده و تولید فلوورید رادون را می کند.  

ایزوتوپ های عنصر رادون

تعداد ایزوتوپ های شناسایی شده از عنصر رادون، 20 مورد است. در بین این ایزوتوپ ها، رادون 222 پایدارترین بوده و از فروپاشی ایزوتوپ های دختر خوانده رادیوم 226 حاصل می شود. از عنصر رادیوم ذرات آلفا رادیواکتیو تابش می کند. از تجزیه توریم 220 که تورون نامیده شده و نیمه عمر 55,6 ثانیه دارد، رادیوم 220 حاصل می شود. از این عنصر نیز ذرات آلفا گسل می کند. رادون 219 نیز حاصل فروپاشی آکتینیوم است. در این جا نیز ذرات آلفا منتشر می شوند.

کاربرد عنصر رادون

گاز رادون در اوایل قرن بیستم، بیشترین کاربرد را در نابودی سلول های سرطانی داشت. با قرار دادن بیمار در معرض پرتوهای گاز رادون، سلول های سرطانی در فرد بیمار از بین می رفتند. اما بعدها این نکته مشخص شد که در این روش پرتوگیری بیماران، رادیکال های آزاد تولید می شود. رادیکال های آزاد می تواند اختلالات ژنتیکی را ایجاد کرده و حتی باعث تشکیل سلول های سرطانی جدید شوند. حتی در درمان بیماری آرتروز نیز در قرن بیستم، از این روش درمانی و پرتودادن استفاده می شد. اما با پی بردن به تولید رادیکال های آزاد، استفاده از این روش در درمان بیماری آرتریت ممنوع شد.

در علوم اتمسفری از گاز رادون در فضای باز و برای ردیابی توده های هوا به کار برده می شود. در بررسی های هیدرولوژی و اندازه گیری میزان نفوذ آب های زیرزمینی به آب چشمه ها نیز از گاز رادون استفاده می شود. حتی تغییرات غلظت گاز رادون می تواند توسط برخی از محققان برای پیش بینی زمین لرزه به کار برده شود.

موارد احتیاطی کاربرد عنصر رادون

رادون یکی از گازهای نجیب با خاصیت رادیواکتیوی است. این گاز سرطان زا بوده و هنگام کار با آن، باید بسیار احتیاط کرد. استنشاق گاز رادیواکتیو رادون به دلیل تابش ذرات آلفا، می تواند بسیار خطرناک باشد. غباری در نتیجه ی تجزیه گاز رادون حاصل می شود که با ورود به جریان هوا، از طریق تنفس وارد شش ها شده و به بافت آن ها می چسبد.

با هوا دادن به قسمت هایی که محل تجمع این گاز و گازهای دیگر مانند رادیوم، توریوم و آکتینیوم شده است، از انبار شدن و ایجاد مشکلات توسط آن ها جلوگیری می شود. چون تجمع این گاز در هوا، فضای زیرزمینی ساختمان ها و آب انبارخانه ها می تواند باعث بروز مشکلات زیادی شود. سرطان های ریه ای که سالانه گزارش می شود در نتیجه ی وجود گاز رادون در هوا است.