اسید استیک

اسید استیک ترکیبی با فرمول مولکولی CH₃COOH بوده و به نام های اسید استیک گلاسیال و اتانوئیک اسید نیز خوانده می شود. اسید استیک یکی از پرکاربردترین ترکیبات در مواد غذایی و صنعت است. این اسید، به صورت مایعی بدون رنگ بوده که قدرت خورندگی بالایی دارد. بوی اسید استیک شبیه به بوی سرکه است و می تواند به راحتی در آب حل شود. قابلیت انحلال اسید استیک در اتانول، تتراکلرومتان، اتانول، اتر و استون نیز بالاست.

اسید استیک در دسته ی اسیدهای ضعیف قرار دارد، زیرا به مقدار جزئی در آب تفکیک می شود. اما اگر غلظت این اسید بالا باشد، خورنده بوده و موجب صدمه به پوست می شود. در ساختار این اسید، یک گروه متیل به گروه کربوکسیل متصل شده است.

تولید اسید استیک

دو روش صنعتی و تخمیر برای تولید اسید استیک وجود دارد. عمده ترین روشی که برای تولید این اسید استفاده می شود، کربونیلاسیون متانول است. در این روش، ابتدا متانول با اسید یدیک واکنش داده و تولید حدواسط یدومتان می کند.سپس کربونیلاسیون یدومتان در حضور یک کاتالیزور، تولید ترکیب CH₃COI را می کند. در مرحله نهایی، این ترکیب با آب واکنش داده و اسید استیک تولید می شود.

دومین روشی که می توان برای تولید این اسید به کار برد، اکسیداسیون استالدهید است. استالدهید مصرفی در این جا با استفاده از هیدراتاسیون استیلن به دست می آید. اکسیژن و یا هوا می تواند اجزای سبک و کم چگال نفتا را اکسید کرده و ترکیبات پراکسید را تشکیل دهد. ترکیبات پراکسید تولید شده با تجزیه شدن، تبدیل به اسید استیک می شود. کاتالیزورهایی که در این واکنش استفاده می شود، نمک های منگنز، کبالت و کروم هستند. همچنین این واکنش، در دمای 150 درجه سانتی گراد و فشار 55 اتمسفر انجام می شود. از روش های معمول دیگر برای تولید اسید استیک، اکسیداسیون اتیلن است.

تخمیر اکسیداتیو و تخمیر بی هوازی نیز از روش های دیگر تولید این اسید هستند. در تخمیر اکسیداتیو، باکتری هایی که به نام استوباکتر خوانده می شوند، با استفاده از اکسیژن، از انواع مواد غذایی مانند سیب، غلات تخمیر شده، مالت، برنج و سیب زمینی، تولید اسید استیک می کنند. در تخمیر بی هوازی، باکتری هایی از خانواده استوباکتریوم و کلستریدیوم می توانند قندها را به اسید استیک تبدیل کنند، بدون این که اتانول به عنوان حدواسط تولید شود.

کاربرد اسید استیک

کاربرد در تولید مونومر وینیل استات

اسید استیک به عنوان یک معرف شیمیایی می تواند در سنتز بسیاری از ترکیبات شیمیایی استفاده شود. یکی از کاربردهای مهم این اسید در تولید مونومر وینیل استات است. به طوری که بیشتر از یک سوم اسید استیکی که در جهان تولید می شود، برای این منظور به کار برده می شود. برای تولید این مونومر، اسید استیک با اتیلن در مجاورت با اکسیژن و کاتالیزور پالادیوم، واکنش می دهد.

کاربرد در تولید استر و انیدرید استیک

از کاربردهای مهم دیگر این اسید در ساخت استر است که از آن به عنوان حلال جوهر، رنگ و پوشش دهنده استفاده می شود. ترکیبات استری این اسید مانند استات اتیل، n- بوتیل استات و پروپیل استات است.

انیدرید استیک از ترکیب دو مولکول اسید استیک با فرایند میعان به دست می آید. همچنین 25 تا 30 درصد از اسید استیک تولید شده در جهان نیز برای تولید انیدرید به کار گرفته می شود. در تولید انیدرید استیک، ابتدا یک مولکول اسید استیک در دمای 700 تا 750 درجه سانتی گراد، دهیدراته شده و تولید کتن می کند که سپس کتن با مولکول بعدی اسید استیک واکنش داده و انیدرید حاصل می شود.

کاربرد در صنایع غذایی

سرکه حاوی مقدار کمی اسید استیک بوده و در مواد غذایی به عنوان چاشنی استفاده می شود. این ماده به عنوان ترشی سبزیجات استفاده می شود.

کاربرد در پزشکی

یکی از راه های درمان تومورها، تزریق اسید استیک به آن هاست. همچنین از محلول 1 درصد اسید استیک به عنوان محلول ضدعفونی کننده در نابودی استرپتوکوک ها، استافیلوکوک ها، انتروکوک ها و ... به کار گرفته می شود. عفونت هایی که در پوست ها در نتیجه ی باکتری های سودومونایی که در برابر باکتری ها مقاوم هستند، ایجاد می شود با استفاده از اسید استیک می تواند درمان شود.

از کاربردهای دیگر اسید استیک، در صنایع نساجی است که از استات سدیم استفاده می شود. استات مس نیز می تواند به عنوان رنگدانه و قارچ کش به کار برده می شود. ترکیب استات آلومینیوم و استات آهن در رنگ ها به عنوان ماده اولیه به کار برده می شود.