عنصر دابنیم

دابنیم عنصری از جدول تناوبی با عدد اتمی 105 بوده که با نماد شیمیایی Db نمایش داده می شود. این عنصر متعلق به گروه پنجم و تناوب هفتم از جدول تناوبی است. مدت زمان نیمه عمر ایزوتوپ های دابنیم، 16 ساعت است و این عنصر رادیو اکتیو است. برای دوبنیم نمی توان موارد کاربردی خاصی بیان کرد، چون این عنصر به مقدار بسیار کم تولید می شود. به همین دلیل بیشتر در پژوهش های علمی، تحقیقاتی و هسته ای مورد استفاده است. از این عنصر نمی توان در صنعت و تجارت استفاده کرد.

تاریخچه دابنیم

کشف دابنیم در سال های 1967 و 1970 انجام شد. موسسه تحقیقات هسته ای دوبنا، شوروی جایی بود که برای اولین بار عنصر دابنیم را با بمباران عنصر امریسیم با استفاده از یون های نئون تولید کردند. بر اساس اندازه گیری انرژی آلفا، کشف دابنیم انجام می شد. ساخت شدن این عنصر توسط دانشمندان این مرکز تا سال 1970 تکمیل شده و ویژگی های شمیایی آن با استفاده از بررسی انواع تجزیه این عنصر، مشخص شد.

توسط دانشمندان مختلفی چون گیورسو در دانشگاه کالیفرنیا، عنصر دابنیم با استفاده از بمباران کالیفرنیم 249 سنتز شد. پرتوی از هسته های نیتروژن برای بمباران این هسته مورد استفاده قرار گرفت. یافته های روس ها با استفاده از تلاش های گیورسو و همکارانش تایید شد. اما نامی که این گروه برای عنصر مذکور انتخاب کردند، هاهنیم بود که به افتخار دانشمند آلمانی اتوهان بود. تا این که در سال 1977، اتحادیه بین المللی شیمی محض و کاربردی، نام دابنیم را برای آن انتخاب کردند.

در اکتبر 1971 بود که گیورسو و همکارانش توانستند دو ایزوتوپ از عنصر دابنیم را سنتز کنند. برای ساختن این ایزوتوپ ها از شتاب دهنده های خطی یون سنگین استفاده شد.

خواص دابنیم

دابنیم در شرایط استاندارد، حالت فیزیکی جامد داشته و به رنگ سفید نقره ای است. دابنیم دارای جرم اتمی برابر با 261 است. همان طور که گفته شد، دابنیم دارای ایزوتوپ های مختلفی بوده و منبعی در طبیعت برای آن وجود ندارد. بلکه این عنصر به دست انسان سنتز شده است. تولید دابنیم، از هم جوشی اتم های کالیفرنیم و نیتروژن است. تولید دابنیم به اندازه ای زیاد نبوده که اطلاعات زیادی بتوان درباره خواص فیزیکی آن به دست آورد. به همین دلیل نقاط ذوب و جوش دابنیم نامشخص بوده و آلوتروپی از آن شناخته نشده است.

اما تصور بر این است که خواص شیمیایی این عنصر می تواند مشابه فلزات واسطه باشد. همچنین در شیمی محلول ها شباهت دابنیم، بیشتر به نیوبیم است. با توجه به این که عنصر دابنیم در گروه عناصر واسطه قرار دارد و دارای پنج الکترون در لایه ظرفیت خود است، بیشتر به شکل کاتیون پنج بار مثبت در ترکیبات شیمیایی شرکت می کند. حالت های اکسایش دابنیم، 3+، 5+، 0 و 4+ است.

شکل ساختار بلوری دابنیم، مکعبی مرکز پر یا مرکز حجمی است. از نظر خواص مغناطیسی، ناشناخته است. از پیش بینی هایی که وجود دارد، آسان بودن انجام واکنش دابنیم با عناصی اکسیژن و هالوژن است. از این واکنش ها، اکسیدها، هالیدها و اکسی هالیدها تشکیل می شود.  

ایزوتوپ های دابنیم

تا به امروز تعداد 13 ایزوتوپ رادیواکتیو از عنصر دابنیم شناسایی شده است که رادیوایزوتوپ دابنیم – 268 پایدارترین آن است. نیمه عمر این رادیو ایزوتوپ پایدار، 30 ساعت است. نیمه عمر رادیو ایزوتوپ بعدی از دابنیم، 23,15 ساعت است. رادیوایزوتوپ های دیگر، دارای نیمه عمری کوتاه و کمتر از چند ساعت هستند. جرم های اتمی رادیوایزوتوپ های دابنیم، بین 255 تا 270 amu است.

اولین ایزوتوپی که از دابنیم شناخته شد، دابنیم – 261 بود که در سال 1968 میلادی انجام شد. همان طور که گفته شد، این عنصر به شکل مصنوعی و با استفاده از رآکتورهای هسته ای سنتز می شود، به همین دلیل به طور استاندارد نمی توان برای آن جرم اتمی تعریف کرد.

موراد احتیاطی و مضرات دابنیم در سلامتی

به دلیل عدم وجود عنصر دابنیم در پوسته طبیعت و پوسته زمین، همچنین تولید مقدار بسیار کمی از این ماده، نمی توان اثرات منفی و خطرناکی از آن را برای سلامتی انسان ها تعریف کرد. علاوه بر این، دابنیم بعد از تولید شدن، سریع به عناصر دیگر تبدیل می شود. اما چون این عنصر، دارای خاصیت رادیواکتیویته و پرتوزایی است، می تواند سمی باشد. پس در کاربرد این عنصر، باید موارد احتیاط را رعایت کرد.