بوراکس چیست علوم هفتم

بوراکس یا سدیم تترابورات ماده ای پودری و سفید رنگ است که به دو صورت خشک و آبدار وجود دارد. بوره از نمک های اسید بوریک بوده و از مواد معدنی است. در علوم هفتم، بوراکس معرفی شده و کاربردهای مختلف آن بیان شده است. از بوره در زیست شیمی به عنوان ماده ای ضد آتش، حشره کش و قارچ کش استفاده می شود. در گذشته زرگران از بوره در ایران و خاورمیانه بهره می بردند تا جایی که از این ماده به عنوان نمک ایرانی یاد می کردند. بوراکس را به عنوان نمک تلخ مزه ای نام بردند که از استخراج رسوبات بر جای مانده در دریاچه های هند و چین به دست می آید. بوره مصنوعی که تنکار نامیده می شود برای اولین بار توسط ایرانیان ساخته شد.

تولید بوراکس

یکی از 109 عنصر تشکیل دهنده ی زمین، بور است. در هر سال بیش از میلیون ها تن بوراکس در جهان تولید و استفاده می شود. سنگ های معدنی که دارای سدیم و بورات هستند، منبع بوراکس هستند. برای استخراج بوراکس از این سنگ ها، ابتدا آن ها را در محلول آبی برگشتی جوشان که بوراکس نیز دارد، خرد و شکسته می کنند. محلول دوغابی که تشکیل می شود با حذف کلوخه های رسی شفاف می شود. برای تبلور از خنک کننده های تبخیری استفاده می شود که در دمای مخصوصی انجام می شود. ماده حاصله از محلول جداسازی شده و خشک می شود.

انواع بوراکس در علوم هفتم

بوراکس با توجه به تعداد بلورهای متبلور شده در ساختار خود به سه نوع خشک، پنتا هیدرات و دکا هیدرات تقسیم می شود. تعداد مول های آب باعث ایجاد تفاوت در انواع بوراکس شده است. بوراکس های آبدار و خشک در میزان حلالیت خود در آب متفاوت بوده و نوع دکای آن بیشترین حلالیت را دارد.

در کل بوراکس در آب سرد حلالیت کمی داشته ولی با افزایش دما حلالیت آن زیاد می شود. این ماده در استون کمتر حل شده ولی در متانول، اتیلن گلیکول و دی اتیلن گلیکول محلول است.

کاربرد بوراکس در مصارف خانگی

به ترکیب شوینده ها مقداری بوراکس اضافه می کنند تا قدرت پاک کنندگی آن ها زیاد شود. برای از بین بردن زنگ زدگی در ظروف می توان از ترکیب آب گرم، بوراکس و آبلیمو استفاده کرد. ترکیب حاصل را به مدت 15 دقیقه روی زنگ زدگی ها گذاشته و سپس بشویید. جرم و آلودگی های سرامیک ها و کاشی ها را نیز با به کار بردن محلولی از آب و بوراکس، تمیز می کنند. یکی از کاربردهای بوراکس در نابودی ساس ها و کک های روی فرش هاست. اگر ترکیب بوراکس و شکر یا قند را به محل حشرات موذی بپاشید، همه ی آن ها از بین می روند.

بوراکس در محصولات آرایشی و بهداشتی

از بوراکس در ترکیب مرطوب کننده ها، کرم، شامپو، لوسیون، اسکراب ها و ژل های بهداشتی استفاده می شود. این ماده می تواند به عنوان یک امولسیفایر، بافر کننده و یا ماده نگهدارنده استفاده شود. محلول های بافر به محلول هایی گفته می شود که با اضافه کردن مقدار کمی اسید و یا باز به آن ها، PH آن ها دچار تغییر نمی شود.

کاربرد بوراکس در صنایع غذایی

استفاده از بوراکس در ترکیب مواد غذایی در کشوری چون آمریکا ممنوع شده است ولی با این حال در برخی از کشورهای دیگر از این ماده استفاده می شود. یکی از کاربردهای غذایی این ماده در نگهداری خاویار است. اما در کشور آمریکا با استفاده از نمک زیاد، این ماده غذایی گران قیمت را نگهداری می کنند. در کشوری مانند اندونزی در ترکیب موادی چون نودل، برنج بخارپز و میت بال از بوراکس استفاده می شود. هشداری که در استفاده از این ماده در صنعت غذا داده شده است، احتمال بروزسرطان کبد در صورت مصرف مداوم بوره است.

کاربرد بوراکس در کشاورزی

در علوم هفتم به کاربرد بوراکس در کشاورزی اشاره شده است. گل های تازه چیده شده با به کار بردن بوراکس، رطوبت اضافی خود را به این ماده داده و زود پلاسیده نمی شوند. وقتی این ماده به ریشه درختان اضافه می شود علاوه بر این که آفات موجود را از بین می برد بلکه موجب رشد میوه و دانه در درختان بالغ می شود. بوراکس را هر 3 تا 4 سال یکبار برای درختان به صورت خشک استفاده می کنند.