آب ژاول و کلر چه خاصیت هایی دارد؟

از مواد ضدعفونی کننده معمول که برای گندزدایی و سفید کردن مورد استفاده قرار می گیرد، کلر است. اما این ماده نه به یک شکل بلکه به صورت ترکیبات مختلفی مورد استفاده قرار می گیرد. کلر یکی از هالوژن ها در جدول تناوبی است که عدد اتمی 17 دارد. این عنصر به رنگ زرد متمایل به سبز بوده و خاصیت اکسندگی دارد. کلر خالص گازی بوده و علاوه بر خاصیت گندزدایی در ترکیب بسیاری از مواد آلی نیز به کار برده می شود. خاصیت ضدعفونی کنندگی کلر به دلیل آزاد کردن اسید هیپوکلرو یا کلر آزاد در واکنش با آب است. کلر آزاد یا اسید هیپوکلرو آزاد شده، خیلی سریع می تواند به میکروارگانیسم های موجود حمله کرده و باعث نابودی آن ها شود.

تولید کلر

مهمترین فرایندی که به تولید کلر منجر می شود، الکترولیز محلول آب نمک است. فرایند الکترولیز برای تولید کلر به سه روش می تواند انجام شود. الکترولیز سلول جیوه یکی از این روش هاست که در صنعت استفاده می شود. دومین روش الکترولیز سلول دیافراگم است که در مقایسه با نوع اول، انرژی که مصرف می کند کمتر است. جدیدترین روش تولید کلر با الکترولیز غشایی است که در این روش از ممبران پلیمری استفاده می شود.

خواص کلر

کلر ماده ای بسیار ناپایدار بوده و در مقابل نور و گرما به سرعت تجزیه می شود. به همین دلیل نگهداری این ماده در ظروف دربسته و تیره و در محیط های تاریک انجام می شود. کلر گازی بسیار بدبو و سمی بوده و اگر در محیط های بسته استفاده شود، منجر به اختلالات تنفسی شده و ممکن است فرد را دچار خفگی کند. این ماده نقطه جوشی برابر با 34- درجه سانتی گراد داشته و تحت فشار بالاتر از فشار اتمسفر، از حالت گازی به حالت مایع تبدیل می شود. همچنین کلر به راحتی با مواد آلی واکنش می دهد چون قدرت واکنش پذیری این ماده بالاست و فقط به یک الکترون نیاز دارد تا به آرایش گاز نجیب برسد.  

انواع کلر

همان طور که گفته شد کلر به شکل ترکیبات مختلفی وجود دارد. شکل های مختلف کلر، هیپوکلریت سدیم یا آب ژاول، هیپوکلریت کلسیم و اسید هیپوکلرو و دی اکسید کلر است.

خواص آب ژاول یا هیپوکلریت سدیم

از مهمترین ترکیبات کلر وایتکس یا آب ژاول است که مایعی بی رنگ با فرمول مولکولی NaOCl است. آب ژاول در 18 درجه سانتی گراد ذوب شده و نقطه جوش آن 101 درجه سانتی گراد است. وایتکس اگر به مدت طولانی در برابر نور و گرما قرار گیرد، خواص خود را از دست می دهد. با خاصیت ضد باکتریایی و ضد ویروسی وایتکس، از آن برای نابودی ویروس ها، باکتری ها و جلبک ها استفاده می شود. یکی از کاربردهای این ماده در تصفیه آب و فاضلاب است.

اگر آب ژاول در برابر موادی چون آمونیاک، اوره، اسید کلریدریک، فلزات و یا متانول قرار بگیرد، می تواند مواد خطرناک و سمی را ایجاد کند. نگهداری آب ژاول باید در جاهای خشک و به دور از نور آفتاب، گرما، مواد سوختنی و اسیدها انجام شود.

از وایتکس یا آب ژاول می توان در موارد بسیاری چون ضدعفونی کردن آب استخرها و همچنین ضدعفونی کردن انواع آلودگی های موجود در سطوح استفاده کرد. چون هیپوکلریت سدیم اکسنده ای بسیار قوی است، برای سفید و تمیز کردن لباس ها و لباسشویی استفاده می شود. در از بین بردن بوهای نامطبوع در آب و تصفیه خانه ها، از بین بردن لکه های قهوه، خون، کپک و ... در لباس ها، درمان آسیب های رسیده به پوست مانند اگزما و ... از آب ژاول به کار گرفته می شود.

هیپوکلریت کلسیم

در تصفیه آب استخرها از یکی از ترکیبات کلر که هیپوکلریت کلسیم نام دارد، استفاده می شود. این ماده به شکل پودری و یا قرص در بازار وجود دارد. کاربرد شکل پودری هیپوکلریت کلسیم به طور مستقیم ولی کاربرد شکل قرصی آن با استفاده از روش های مختلفی چون استفاده از سبد اسکیمر و یا کلرزن های خطی انجام می شود.

اسید هیپوکلرو

گاز کلر یا اسید هیپوکلرو، اصلی ترین ترکیب کلری است که برای ضدعفونی تصفیه خانه ها و استخر استفاده می شود. این نوع از کلر، خاصیت اسیدی محیط را زیاد می کند که در نتیجه ی آن، محصولات جانبی تولید شده بعد از انجام فرایند ضدعفونی، از بین می روند. گاز کلر به راحتی می تواند نشت پیدا کرده و قابل انفجار خواهد بود. بر این اساس نگهداری گاز کلر در کپسول های مخصوصی انجام می شود.

دی اکسید کلر

شکل دیگر کلر مورد استفاده در گندزدایی و تصفیه، دی اکسید کلر است که به شکل ژل و یا قرص است. از معایب کاربرد این ماده، گران بودن است.