کاربرد ضد انعقاد سیترات سدیم

سیترات سدیم به شکل پودری سفید رنگ بوده و دارای کاربردهای فراوانی است. یکی از کاربردهای سیترات سدیم در جمع آوری و پردازش خون حیوانات به عنوان یک ماده ضد انعقاد است. با کاربرد سیترات سدیم در خون، از لخته شدن آن جلوگیری می شود. با تزریق فرآورده های خونی به مریض ها و برگشت دادن خونی که دارای نمک سیترات سدیم است به اهدا کنندگان، واکنش تزریق این نمک انجام می شود.

اما نشانه هایی که در نتیجه ی سمیت سیترات برای اهداکنندگان ممکن است پیش آید، باید تحت کنترل باشد. این عوارض و نشانه های سمی در ابتدا با گزگز شدن در کناره های دهان و برخی از اندام ها، شروع می شود. بعد از آن نشانه های دیگری چون کاهش فشار خون و آریتیمی قلبی ایجاد می شود. این نشانه ها و عوارض در افرادی ظاهر می شود که دارای بیماری هایی چون مشکلات کلیوی و اختلال در عملکرد آن ها و یا کمبود کلسیم دارند.

کاربرد سیترات سدیم به عنوان ضد انعقاد کننده

سیترات سدیم ماده ای است که به عنوان یک ضد انعقاد کننده قوی استفاده می شود. در داروسازی از این ماده علاوه بر ضد انعقاد کننده در تهیه ی داروهای ادرارآور نیز استفاده می شود. چون می توانند در کاهش درد التهاب مثانه ها کمک کنند.

کاربرد سیترات سدیم در انتقال خون در هنگام جمع آوری خون است. در محصولات پلاسما، سیترات دارای بالاترین غلظت در ترکیبات خون است. کبد متابولیزه کردن سریع سیتراتی که ترانسفوزه شده را، انجام می دهد. مجموعه ای از سیترات با کلسیم تشکیل می شود. در نتیجه ی تشکیل این مجموعه، میزان کلسیم یونیزه شده کم شده و حالت هیپوگلسیمی پیش می آید. این عملکرد می تواند غشای سلول های عصبی را تحت تاثیر قرار داده و آکرال یا پارستزی محیطی ایجاد می شود. برای سمیت سیتراتی که ایجاد می شود استفاده از قرص های آنتی اسید می تواند مفید واقع شود.

کاربرد سیترات سدیم ضد انعقاد در کودکان

این که سیترات سدیم یک ضد انعقاد کننده است برای اولین بار در دهه ی 1900 مشخص شد. کلسیم یونیزه شده در این فرآیند، می تواند لخته خون را مهار کند. تاثیر کاهش کلسیم در تعدادی از کوفاکتورها، مانع از پخش شدن انعقاد خون می شود. در نهایت این فرایندها، از تشکیل ترومبین جلوگیری می شود. با استفاده از روش مهار تشکیل لخته خون می توان از خونریزی زیاد در کودکانی که بیماری قلبی داشته و نارسایی اندام های مختلف بدن را دارند، جلوگیری کرد.

با توجه به نوع دستگاه دیافراگم، از محلول های ضد انعقادی سیترات و یا هپارین استفاده می شود که معمول ترین آن، سیترات است. مزیت استفاده از سیترات نسبت به هپارین، کم بودن میزان خونریزی سیستمی است. چون بخش زیاد سیتراتی که به بدن وارد می شود، توسط کبد متابولیزه می شود. اما میزان سمیتی که سیترات در روش فیلتراسیون غشایی دارد بیشتر از روش سانتریفوژ است. علت این امر تفاوت در نوع عملیاتی است که در این دو روش انجام می شود.

اگر در کودکان کبد دارای اختلال عملکردی باشد، تزریق سیترات سدیم بی خطر نیست.  

کاربرد سیترات سدیم در دیالیز

اگر در دیالیز از سدیم سیترات استفاده شود، غلظت سدیم کم می شود. در این شرایط با طولانی شدن مدت زمان جلسه دیالیز، با اتفاق افتادن آلکالوز، کم شدن بی کربنات مایع دیالیز اتفاق می افتد. میزان سدیم و بی کربنات دیالیز در صورت استفاده از دستگاه های مدرن، خیلی آسان تنظیم می شود. این دستگاه ها با داشتن پمپ های تزریق سیترات، کنترل خودکار جریان خون را انجام می دهند. در صورت استفاده از پمپ های اضافی، باید جریان خون پایدار باشد. در این صورت اگر پمپ خون از کار بیفتد باید پمپ خارجی نیز متوقف شود. چون تزریق سیترات منجر به کم شدن میزان کلسیم یونیزه می شود، بنابراین ممکن است ایست ناگهانی قلب اتفاق بیفتد.

واکنش های جانبی ضد انعقاد سیترات سدیم

از سیترات سدیم به مدت 100 سال است که به عنوان ماده ضد انعقاد استفاده می شود. تزریق سدیم سیترات به این ترتیب انجام می شود که فرآورده های خونی به فرد تزریق می شود و سپس خونی که دارای ماده ضد انعقاد سیترات است، به فرد اهدا کننده برگشت داده می شود. اما همان طور که در بالا نیز اشاره شد، باید از نظر عوارض سمیت سیترات، فرد گیرنده خون کنترل شود.