ایزوپروپیل الکل

ایزوپروپیل الکل هیدروکربنی با گروه عاملی الکلی و آلیفاتیک است که بیشترین استفاده را در ضدعفونی کردن دارد. این الکل مایعی بی رنگ بوده و فراریت بالایی دارد. ایزوپروپیل الکل قابل اشتعال است و به راحتی در آب، الکل، اتر، بنزن و کلروفرم حل می شود. اما محلول های نمکی این الکل را در خود حل نمی کنند. ایزوپروپیل الکل طعم تلخی داشته و بویی شبیه به بوی اتانول دارد. در زنجیر اصلی ساختار مولکولی آن، سه اتم کربن است که گروه هیدروکسیل به کربن وسطی متصل است.

تولید ایزوپروپیل الکل

با سه روش هیدراتاسیون مستقیم و یا غیر مستقیم پروپیلن و هیدروژناسیون کاتالیستی استون، می توان ایزوپروپیل الکل را تولید کرد. در دو روش هیدراتاسیون مستقیم و غیرمستقیم از دو ماده اولیه پروپیلن و آب استفاده می کنند. در روش غیرمستقیم ابتدا استر تشکیل شده و سپس در مرحله بعد استر به الکل هیدرولیز می شود. در این فرایند، دی ایزوپروپیل اتر به عنوان محصول جانبی تولید می شود.

روش مستقیم هیدراتاسیون ایزوپروپیل الکل که روش اسید سولفوریک نیز نامیده می شود، یک واکنش برگشت پذیر و گرماده است. ابتدا تنها راه تولید ایزوپروپیل الکل، از هیدراتاسیون غیرمستقیم بود و بعد از سال 1951 از روش مستقیم نیز استفاده می شود. پروپیلنی که در روش مستقیم به کار برده می شود، باید خالص باشد. 

کاربرد ایزوپروپیل الکل

مهمترین کاربرد ایزوپروپیل الکل در ضدعفونی کردن است. از ایزوپروپیل الکل در ضدعفونی کردن پوست در عمل های جراحی، ترکیب صابون و بسیاری از مواد آرایشی و بهداشتی استفاده می شود. این ماده به دلیل داشتن خاصیت ضدباکتریایی می تواند در ضدعفونی کردن دست ها و بسیاری از سطوح استفاده شود. به خصوص در سال های اخیر به دلیل شیوع ویروس کرونا، کاربرد ایزوپروپیل الکل به عنوان ماده ضدعفونی کننده بسیار رواج پیدا کرده است.

در تمیز کردن لوازم الکترونیکی نیز می توان از ایزوپروپیل الکل استفاده کرد، چون به دلیل تبخیر سریع، به این وسایل صدمه ای نمی رسد. چون ایزوپروپیل الکل غیرسمی است می تواند به جای فرمالدئید به عنوان نگهدارنده مواد غذایی استفاده شود. با ایزوپروپیل الکل، می توان عضلات دردناک را ماساژ داده و با افزایش جریان خون، التهاب آن ها را کاهش داد.

کاربرد صنعتی ایزوپروپیل الکل

از کاربردهای مهم صنعتی ایزوپروپیل الکل می توان در ضد یخ، ترکیب حلال های چسب، رزین ها، حلال های صنعتی، لوسیون های بدن، استخراج آلکالوئیدها، ترکیب جوهر، تولید استون و ایزوپروپیل استات و ... را نام برد. در تولید آفت کش ها، علف کش ها، تمیز کردن چسب ها، پاکسازی نیمه رساناها، پاک کردن تجهیزات چاپ خانه ها، تولید لاستیک و شار لحیم نیز از ایزوپروپیل الکل استفاده می شود.

مناسب بودن ایزوپروپیل 70 درصد برای ضدعفونی

ایزوپروپیل الکل به عنوان یک محلول ضد باکتری، ضد ویروس و ضد قارچ بوده و فقط در یک بازه درصدی مشخصی از الکل، می تواند برای ضدعفونی موثر باشد. اگر درصد الکل کمتر از 50 باشد برای ضدعفونی نامناسب و در صورت بالا بودن درصد الکل از 70 به بالا نیز نمی تواند تمیز کننده خوبی باشد. مناسب ترین درصد الکل در ایزوپروپیل الکل برای ضدعفونی، 70 است.

چون آبی که در ترکیب این الکل وجود دارد به عنوان کاتالیزور عمل می کند. ایزوپروپیل الکل هایی با این درصد، به راحتی در دیواره سلول ها نفوذ کرده و با انعقاد کردن پروتئین ها موجب نابودی میکروارگانیسم ها می شوند. اگر غلظت الکل بیشتر از 91 درصد باشد، با انعقاد سریع پروتئین ها و ایجاد لایه محافظ، مانع لخته شدن پروتئین های دیگر می شود. 

عوارض ایزوپروپیل الکل

نباید از ایزوپروپیل الکل به شکل خوراکی استفاده شود زیرا باعث مسمومیت شدید می شود. از علایم مسمومیت آن می توان سرگیجه، کاهش فشار خون، معده درد، تهوع و استفراغ، گلودرد، لکنت و کم شدن دمای بدن را نام برد. همچنین استفاده خوراکی از این الکل موجب صدمات عصبی، آسیب به کبد، کلیه، عروق قلبی و مغزی می شود. اگر ایزوپروپیل الکل را روی زخم های باز استفاده کنید، بهبود آن را کند می کند. در درمان آفتاب سوختگی نیز نباید از این الکل استفاده کرد.

اگر مواد شوینده و سفید کننده خانگی با ایزوپروپیل الکل ترکیب شوند، به دلیل آزاد کردن گازهای سمی، التهاب ریه ها و سرگیجه را سبب می شود. چون ایزوپروپیل الکل آتش زاست، نباید در مجاورت آتش قرار گیرد. چون این الکل توسط پوست جذب می شود به همین دلیل در تماس با پوست باعث خارش، قرمزی، خشک شدن و بثورات پوستی می شود. اگر میزان این تماس بیشتر شود، سبب مسمومیت می شود.