اسید سیتریک آبدار و اسید سیتریک خشک

اسید سیتریک اسیدی ضعیف با فرمول مولکولی C₈H₈O₇ بوده و اسیدی طبیعی است که در میوه ها و سبزیجاتی چون مرکبات و گوجه فرنگی وجود دارد. این ماده به عنوان ماده ای غیرسمی و خوراکی، می تواند در ایجاد طعم بهتر مواد غذایی مختلف استفاده شود. جداسازی اسید سیتریک برای اولین بار در سال 1784 توسط کارل ویلهم شیل از آب لیمو انجام شد. او ابتدا سیترات کلسیم را جدا و اسید سولفوریک را به آن اضافه کرد تا این که اسید سیتریک مایع به دست آمد.

آدامز و گریموکس کسانی بودند که با استفاده از گلیسرول توانستند در سال 1880، اسید سیترک را سنتز کنند. وهمر نیز کسی بود که در سال1893 اسید سیتریک را از محیط پنی سیلیوم به دست آورد. این محیط حاوی قند و اسیدهای معدنی بود. تا اینکه روش معمول تهیه اسید سیتریک از آسپرژیلوس نایژر در سال 1913 توسط زاهوراسکی استفاده شد. روش کشت غوطه ور نیز روشی است که در سال 1940 گسترش یافت.

اسید سیتریک آبدار و خشک

دو نوع اسید سیتریک وجود دارد. اسید سیتریک آبدار اسید سیتریکی مونوهیدراته است که با تبلور از آب سرد به دست می آید. اسید سیتریک آبدار مونو هیدرات طعم اسیدی و ترشی به مواد غذایی داده و به عنوان آنتی اکسیدان و نگهدارنده در بسیاری از مواد غذایی چون نوشیدنی های میوه ای و بیسکویت استفاده می شود. از اسید سیتریک آبدار به عنوان کنترل کننده PH و افزاینده مدت نگهداری مواد استفاده می کنند.

وقتی اسید سیتریک آبدار را تا دمای 78 درجه سانتی گراد حرارت دهند، نوع خشک این اسید به دست می آید. اسید سیتریک خشک و بدون آب به شکل جامد خشک بی رنگ و بدون بو بوده و تهیه آن از راه تبلور از آب گرم به دست می آید. نقطه ذوب اسید سیتریک خشک، 156 درجه و نقطه جوش آن 310 درجه سانتی گراد است.

از تفاوت هایی که میان اسید سیتریک آبدار و خشک وجود دارد، دانه بندی آن هاست که نوع خشک اسید سیتریک پودری و اسید سیتریک آبدار، کریستالی است. همان طور که در بالا نیز گفته شد، فرآوری اسید سیترک آبدار از تبلور آب سرد و نوع خشک از تبلور آب گرم است.

کاربردهای اسید سیتریک آبدار و خشک

اسید سیتریک آبدار و خشک اولین استفاده ای که دارند در مواد غذایی و برای دادن طعم بهتر و زیاد کردن مدت زمان ماندگاری آن هاست. در تولید بستنی در برخی از شرکت ها از این اسید به عنوان امولسیون کننده استفاده می کنند تا گلبول های چربی را دور نگه دارند. در تولید غذاهای منجمد و تولید چربی ها و روغن ها اسید سیتریکی که استفاده می شود، کمپلکس هایی را بین سیترات ها و فلزات ایجاد می کنند که نقش آنتی اکسیدان و نگهدارنده را دارند. بالا بردن کیفیت نان و آرد، ترش کردن زیتون و ترشی جات، نگهدارنده سوسیس و کالباس و ... از جمله کاربردهای دیگر اسید سیتریک آبدار و خشک است.

در ساخت لوازم آرایشی و بهداشتی مانند کرم ها و پمادها به عنوان تنظیم کننده PH، این ماده کاربرد دارد. در نرم کردن آب ها نیز در ساختار صابون ها، پودرهای لباس شویی و شامپوهای ضد شوره استفاده می شود.

در پزشکی برای این که مکمل های کلسیم به راحتی در بدن هضم و جذب شوند، به آن ها اسید مذکور اضافه می شود. از اسید سیتریک و نمک های آن به عنوان ماده ضد انعقاد خون استفاده می شود. چون این اسید می تواند با یون کلسیم تشکیل کمپلکس داده و در بیمارانی که خونریزی شدید دارند، به انعقاد و بسته شدن خون کمک می کند.

برای پاک کردن سطح الیاف و بهتر کردن رنگ نسوج و الیاف از اسید سیتریک استفاده می شود. در کارخانه های تولید برق و تصفیه خانه ها برای از بین بردن دی اکسید گوگرد از سوخت های گازی، از محلول بافر این ماده استفاده می کنند. در رنگ سازی، استخراج نفت، آب فلز کاری، پلاستیک سازی و ... این ماده کاربرد دارد.

نکات ایمنی کاربرد اسید سیتریک آبدار و خشک

این اسید ماده ای خورنده بوده و اگر با پوست تماس پیدا کند، سوختگی های شیمیایی پوست ایجاد شده و پوست تاول می زند. با تنفس غلظت بالای بخارات اسید سیتریک، دهان، بینی و گلو دچار سوزش می شود. خوردن این اسید می تواند زخم های شدیدی را در دستگاه گوارشی ایجاد کند. چون اسید سیتریک می تواند اسیدیته خون را تغییر داده و سلامت انسان را دچار آسیب کنند.