استون چیست؟

کوچکترین و ساده ترین عضو در خانواده کتون ها، استون است که از گذشته در صنعت، بسیار استفاده می شد. متداول ترین استفاده ای که از استون می شود، در پاک کردن لاک ناخن ها است. این ماده به شکل مایعی بی رنگ، قابل اشتعال و فرار است. در بدن انسان نیز تولید استون در نتیجه فرآیندهای متابولیک به میزان کم انجام شده و می توان مقدار آن را در خون و ادرار افراد اندازه گیری کرد. اما اگر غلظت این ماده در خون بالا رود، خطراتی را در پی خواهد داشت.

استون که در ساختار خود، کربن، هیدروژن و اکسیژن دارد، قابلیت انحلال در آب را دارد. بیشترین استفاده از آن به عنوان حلال است که می تواند چسب های خیلی قوی را از بین ببرد. به طوری که میزانی که از کل استون های تولید شده در دنیا برای حلالیت استفاده می شود، بالغ بر 30 درصد است.

تولید استون

در گذشته استون را از طریق تقطیر خشک استات به دست می آوردند. به عنوان مثال با تقطیر خشک استات کلسیم در فرآیند دکربوکسیلاسیون کتونیک، استون تولید می شد. روش دیگر تولید استون، تخمیر استون- بوتانول- اتانول بود که به وسیله باکتری کلسترودیم استوبوتیلیکوم انجام می شد. اما امروزه تولید استون از پروپیلن انجام می شود. این روش به طور مستقیم و یا غیرمستقیم از این ماده صورت می گیرد. کومن روشی است که بیشتر از 83 درصد استون را تولید می کند. چون در فرآیند کومن، آلکیل دار شدن بنزن با پروپیلن انجام می شود، می توان گفت تولید استون به تولید فنول وابسته است. کومن تولید شده با هوا اکسید شده و در نتیجه محصول فنول و استون را می دهد.

کاربرد استون

استون در صنایع مختلف دارای کاربردهای مختلفی است که در اینجا به برخی از آن ها اشاره می کنیم.

یکی از کاربردهای استون، شرکت در تولید مواد غذایی و لوازم آرایشی است که به عنوان افزودنی به آن ها اضافه می شود. در صنعت غذایی با افزودن استون به نان، آرد سفید و کامل می شود. در لوازم آرایشی این ماده به دناتوره الکل های مخصوصی پرداخته و بوی خوبی به این لوازم می دهد.

چون این ماده حلال خوبی است پس در ترکیبات دارویی به عنوان مخلوط کننده فیلرها و اجزای فعال در قرص ها و داروهای دیگر، مناسب خواهد بود. خاصیت حلال بودن استون، جذب توسط پوست، بلع و استنشاق آن را راحت کرده و تولید گلوکز را در سلول های زنده زیاد می کنند. از استون به شکل کپسول های ذوب شده برای نابودی لجن حیوانات و گیاهان استفاده می شود. به دلیل ویژگی فرار بودن استون، از آن در ترکیب سموم دفع آفات مورد استفاده باغات، چمن ها و محصولات کشاورزی استفاده می شود.

از استون به جهت سمیت کمتری که نسبت به حلال هایی چون بنزن، متانول و تتراکلرید کربن دارد، در ترکیب پاک کننده های رنگ ها استفاده می کنند. وقتی استون با آکریلیک ها و رنگ ها مخلوط می شود، آن ها نرم می کند. با استفاده درست استون، این حلال با رنگ ترکیب می شود و با بتن در بخش های پایینی متصل شده و رنگ ماندگاری را روی آن ایجاد می کند.

همچنین از استون در تمیز کردن پوشش انواع تجهیزاتی که در حمل و نقل استفاده می شود، به کار گرفته می شود. موادی که در زندگی روزمره با آن ها سر و کار دارید و حاوی استون هستند، شامل چسب، آب آشامیدنی، رنگ، لاک ناخن، کفش، پلاستیک، محصولاتی که به عنوان پاک کننده هستند و ... می باشند. همچنین برای پاک کردن لکه های روغن و جوهر نیز از استون استفاده می شود.

در صنع الکترونیک برای پاک کردن میکرو تراشه ها، استون به کار می برند. برای کاربرد استون در صنعت نساجی برای از بین بردن روغن، چسب و رزین ها باید آن را رقیق کرد. چون استون موجب حل شدن برخی از الیاف می شود. یکی از مصارف استون در آزمایشگاه ها و برای شستشوی باقیمانده مواد جامد از روی ابزار آزمایشگاهی است. در انجام برخی از آزمایش های شیمیایی مانند اکسیداسیون الکل جونز، از استون استفاده می شود که در این آزمایش خاص، نقش معرف را دارد.

توجه

اما باید دقت کرد که به دلیل خاصیت اشتعال پذیری بالای این ماده، در استفاده از آن محتاطانه رفتار کرد. انفجار این ماده در دمای بالاتر از نقطه اشتعال آن (منهای 20 درجه سانتی گراد) با حجم مشخص، ممکن است اتفاق بیفتد. بخارات استون نیز اگر به منابع احتراق برسند، آتش سوزی را سبب می شود.